در سالگرد شهادت شهید آوینی که یکی از داعیه‏داران تفکر معنوی و ضد تجدد غربگرایانه بود بجاست نگاهی داشته باشیم بر این نحله فکری و مخصوصا ادبیات آن. آشنایی من با این نهضت فکری با مطالعه کتاب «آسیا در برابر غرب»‏ نوشته داریوش شایگان آغاز شد. در این کتاب نویسنده خلاصه‏ای از تفکر فلسفی غرب و برخی از فیلسوفان مشهور مخصوصا نیچه ارائه می‏دهد و سیر نیست‏انگاری در غرب را مورد بررسی قرار می‏دهد. همچنین نگاهی دارد به تمدن‏های هندی،‏ چینی و دست آخر اسلامی. نویسنده بعدی که با وی آشنا شدم رنه گنون فرانسوی بود. وی که در اواخر عمر به دین اسلام تشرف پیدا کرد و به مصر هجرت کرد از منتقدان سرسخت مدرنیته بود. کتاب مهمش «سیطره کمیت و علائم آخرالزمان» بشدت تحت تاثیر آموزه‏ها و احادیث آخرالزمانی شیعه نگاشته شده و البته رنگ و بوی یهودی غلیظی نیز دارد. اساس انتقاد گنون از تجدد این است که در سیر تجدد کمیت محور قرار گرفته و کیفیت فدای آن شده است،‏تفاوتهااز بین رفته و یکدستی جای آنرا گرفته است. البته وی انتقادات فیلسوفان دیگر درباره خودبنیادی بشر متجدد و رویگردانی وی از خدا را نیز تکرار می‏کند. گنون را باید در اصل مژده ظهور حضرت مهدی (ع) دانست.

از جمله کسانی که بشدت تحت تاثیر گنون قرار گرفت می‏توان از سید شهیدان اهل قلم سید مرتضی آوینی نام برد. از آنجا که در دهه شصت کتاب‏های گنون در ایران ترجمه و به چاپ رسید می‏توان تصور کرد سید مرتضی با مطالعه آثار گنون دچار تحول روحی معروف خود شده باشد، اگر چه وی شخصا به کیفیت این تحول تنها اشارات کوتاهی دارد. می‏دانیم که آوینی در دوران جوانی به یکباره گویا توبه می‏کند و تمام نوشته‏های پیشین خود را در یک گونی آتش می‏زند و تصمیم می‏گیرد دیگر درباره خود ننویسد. اغلب این تحول را نوعی رویگردانی از گذشته می‏فهمیم اما به گمانم خیلی هم اینطور نبوده است. آوینی از گذشته خود گزارش می‏دهد که کتاب «انسان تک ساحتی» ارنست یونگر را عمدا طوری دست می‏گرفته که عنوانش پیدا باشد و با آن پز می‏داده است، حتی بدون آنکه هنوز آنرا خوانده باشد. خوب البته من این کتاب معروف را نخوانده‏ام اما توصیفاتی که از آن شنیده‏ام کاملا در ژانر ضد تجدد قرار دارد و از تک ساحتی شدن انسان مدرن (تخصص گرایی یا معادل زمان جنگ آن تک سنگره شدن) انتقاد کرده است. بنابراین به نظر من آوینی با تحول روحی خود تنها یک گام بلند برداشت بدون اینکه از گذشته خود فاصله فکری شدیدی گرفته باشد.

کتاب بسیار جالب دیگر متعلق به دکتر داوری اردکانی با نام «اتوپیا» می‏باشد. البته دکتر داوری را باید بیشتر یک فیلسوف دانست تا یک منتقد تمام و کمال مدرنیته. وی بیشتر آنرا می‏شناسد تا به کوبیدن آن بپردازد. اثر بعدی که مطالعه کردم «نقد مدرنیته» نوشته آلن تورن بود. کتاب بیشتر نگاه جامعه‏شناسانه به جامعه مدرن دارد و برخلاف نام آن بیشتر در تایید مدرنیته است تا نقد آن. اوج کتاب جایی است که نویسنده به رد مکتب ضد تجدد فرانکفورت می‏پردازد و مخصوصا بدلیل ناامیدانه بودن تفکر ضد تجدد آنرا رد می‏کند. در واقع این کتاب اثر زیادی روی من گذاشت و الان هم تا حدودی به نگاه آن پایبند هستم. اکنون نیز کتاب «مجوس شمال» شرح احوال و افکار گئورگ هامان،‏ متفکر ضد تجدد آلمانی در قرن هجدهم میلادی نوشته آیزا برلین را در دست دارم.

تکرار دستگیری تفنگداران نیروی دریایی بریتانیای کبیر (به قول خبرنگار انگلیسی) ماجرایی بود که نه تنها انگلیس بلکه کلیت غرب را بشدت زیر فشار روانی قرار داده است و از جایگاه بین‏المللی آنها کاسته است. ایران در این جریان نمونه‏ای عالی از مانورهای روانی را بنمایش گذاشت که روی هر حرکتش مهر «احمدی نژاد» خورده بود. براستی احمدی نژاد را باید استاد تبلیغات دانست. وی از ابتدای ظهور در عرصه سیاسی با رویه محکم تبلیغاتی خود رقبا را چه سیاستمداران داخلی باشند چه باصطلاح ابرقدرتهای جهانی، مغلوب کرده است. درباره پیروزی ایران در ماجرای ملوانان انگلیسی مطالب زیادی نوشته شده و من هم تلاش می‏کنم نکات تازه‏ای بر آنها بیفزایم:

1- ایران با خلق یک بحران بین‏المللی تازه نشان داد که یک قدرت بین‏المللی است. ایران نشان داد می‏تواند بتنهایی برای مدتهای طولانی روندهای سیاسی‏ای بیافریند که منجر به کاهش جایگاه دشمنان و ایجاد تغییرات بزرگ در نظام بین‏المللی بشود. این همان چیزی است که نام آنرا بحران می‏گذاریم. از سوی دیگر خلق یک بحران کاملا اختیاری نشاندهنده اعتماد بنفس این کشور بود و ثابت می‏کرد ایران از بحران‏های در جریان مثل پرونده هسته‏ای آسیب ندیده است. توانایی خلق بحران جدید مردم ایران را در موقعیت اعتماد بنفس قرار داد.

2- ایران با وادار کردن دشمنان به موضع‏گیری شدید آنها را به موضع تکرار کشاند و ابهت آنها را شکست. اگرچه متحدان انگلیس در شورای امنیت از افتادن کامل در دام ایران برای موضع‏گیری شدید پرهیز کردند، اما صدور یک بیانیه دیگر از سوی شورای امنیت درباره ایران افکار عمومی بین‏المللی و داخلی را در برابر قطعنامه‏های دیگر این شورا درباره ایران واکسینه کرد. قدرت چیزی است که بیشتر تهدید بکارگیری آن باید موثر واقع شود وگرنه در صورت عملی شدن مکرر یک تهدید کارایی روانی آن از بین می‏رود و طرف مورد تهدید در مقابل آن مصونیت پیدا می‏کند. از این منظر تکرار موضع‏گیری شورای امنیت در برابر ایران یک پیروزی برای دیپلماسی ایرانی است. همچنانکه تهدیدها برای مداخله نظامی نیز باعث شد این حربه دست‏کم برای چندین ماه تاثیر روانی خود را برای استفاده مجدد از دست بدهد.

3- ایران با آزادسازی ملوانان انگلیسی و پخش تصاویر شاد از آنها و همچنین برگزاری یک نمایش کامل از مهمان‏نوازی ایرانی (که با همکاری ملوانان انجام شد) علاوه بر اینکه تصویر خود را در افکار عمومی بین‏المللی نسبت به حریف غربی خود بشدت بهبود بخشید موفق شد انگاره مهمی را به طرف غربی منتقل کند. ایران نشان داد نه تنها بلحاظ روانی و در عمق وجود خود از نیروهای نظامی بیگانه احساس ترس ندارد و در نتیجه نیازی به انتقام‏گیری از آنها احساس نمی‏کند، بلکه آنقدر با آنها راحت است که می‏تواند کاملا محبت‏آمیز با آنها رفتار کند. این موضوع پیامی قوی به افکار عمومی جهانی و سیاستمداران غربی فرستاد مبنی بر اینکه مساعی آنها برای تند کردن اوضاع در پیرامون ایران نتیجه بخش نبوده یا توسط ایرانی‏ها به اندازه کافی جدی گرفته نشده است. قدرت این پیام بقدری بالا بود که بلر دیروز مجبور شد اعتراف کند به گسترش روابط با ایران فکر می‏کند!!

4- و بالاخره در این جریان یک پیروزی داخلی نیز بدست آمد و آن تغییر گفتمان گروه‏های اصلاح‏طلب به لزوم اعاده حیثیت ملی در برابر دشمن بود. آنها اگرچه دست پیش را گرفته‏اند که پس نیفتند اما برای اولین بار یکی از اجزای اصلی گفتمان اصولگرایی که بر لزوم حفظ عزت ملی و اسلامی ایران ولو با پرداخت هزینه تاکید می‏کند را بطور تلویحی پذیرفته‏اند.